ตับแข็ง (Cirrhosis) เป็นภาวะที่เกิดขึ้นเมื่อเนื้อเยื่อตับถูกทำลายอย่างต่อเนื่องและไม่สามารถฟื้นฟูได้ ส่งผลให้การทำงานของตับเสื่อมลง ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง การรู้เท่าทันอาการของตับแข็งและการสังเกตสัญญาณเริ่มต้นสามารถช่วยในการรับการรักษาได้เร็วขึ้น และป้องกันภาวะที่รุนแรงมากขึ้น ดังนั้น เราควรมาทำความรู้จักกับอาการของตับแข็งที่ควรระวังและสัญญาณที่ไม่ควรมองข้าม

อาการของตับแข็ง

ในระยะแรก ตับแข็งอาจไม่แสดงอาการชัดเจน เนื่องจากตับมีความสามารถในการฟื้นฟูและปรับตัวได้สูง แต่เมื่อโรคลุกลาม อาการต่าง ๆ จะเริ่มปรากฏชัดเจนขึ้น อาการที่ควรสังเกต ได้แก่:

1. อ่อนเพลียและไม่มีแรง
   ผู้ป่วยมักจะรู้สึกเหนื่อยง่ายกว่าปกติและมีอาการอ่อนเพลีย แม้จะพักผ่อนเต็มที่แล้วก็ตาม

2. เบื่ออาหารและน้ำหนักลด
   อาการเบื่ออาหารและการลดน้ำหนักอย่างรวดเร็วเป็นสัญญาณของการทำงานของตับที่ผิดปกติ ซึ่งอาจเกิดจากการที่ร่างกายไม่สามารถดูดซึมสารอาหารได้อย่างเต็มที่

3. ปวดท้องบริเวณตับ
   ตับที่ถูกทำลายจะทำให้เกิดอาการเจ็บหรือปวดบริเวณช่องท้องขวาบน อาการนี้มักเป็นอย่างต่อเนื่องและอาจรุนแรงขึ้นเมื่อเวลาผ่านไป

4. ท้องมาน (Ascites)
   การสะสมของของเหลวในช่องท้องเป็นอาการที่พบได้ในระยะที่ตับแข็งลุกลาม สังเกตได้จากท้องที่บวมโตขึ้นและรู้สึกอึดอัดเมื่อเคลื่อนไหว

5. ผิวหนังและตาขาวเป็นสีเหลือง (ดีซ่าน)
   ดีซ่านเกิดจากการที่ตับไม่สามารถขับสารบิลิรูบิน (Bilirubin) ออกจากร่างกายได้ ทำให้สารนี้สะสมในเลือด ส่งผลให้ผิวหนังและตาขาวเปลี่ยนเป็นสีเหลือง

6. ปัสสาวะสีเข้มและอุจจาระสีซีด
   อาการนี้เกิดจากการที่ร่างกายไม่สามารถกำจัดบิลิรูบินได้ตามปกติ ปัสสาวะจะมีสีเข้มคล้ายชาหรือน้ำตาล และอุจจาระอาจมีสีซีดหรือดิน

7. บวมที่ขาและข้อเท้า
   การสะสมของเหลวในร่างกายสามารถทำให้ขาและข้อเท้าบวมได้ โดยเฉพาะในกรณีที่ตับไม่สามารถกรองสารพิษและของเหลวได้อย่างมีประสิทธิภาพ

8. เส้นเลือดที่ผิวหนังขยายตัว (Spider Angiomas)
   เส้นเลือดเล็ก ๆ ที่ขยายตัวบนผิวหนังเป็นลักษณะเด่นของผู้ที่เป็นตับแข็ง มักปรากฏบริเวณใบหน้า ลำตัว หรือแขน

9. เลือดออกง่ายหรือช้ำง่าย
   ตับที่ทำงานไม่ปกติจะผลิตโปรตีนที่ช่วยในการแข็งตัวของเลือดได้น้อยลง ทำให้เกิดอาการเลือดออกง่ายหรือมีรอยช้ำแม้จะได้รับการกระทบกระเทือนเพียงเล็กน้อย

10. ความรู้สึกสับสนหรือความจำเสื่อม
    เมื่อการทำงานของตับเสื่อมลง สารพิษที่ควรขับออกจากร่างกายจะสะสมในกระแสเลือดและส่งผลต่อสมอง ทำให้ผู้ป่วยมีอาการสับสน ความจำเสื่อม หรือมีพฤติกรรมผิดปกติ

สัญญาณที่ไม่ควรมองข้าม

เมื่ออาการตับแข็งเริ่มแสดงให้เห็น จำเป็นต้องสังเกตสัญญาณเตือนที่บ่งบอกว่าโรคอาจลุกลามไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง:

1. อาเจียนเป็นเลือดหรืออุจจาระสีดำ
   สัญญาณนี้บ่งบอกถึงภาวะเลือดออกในระบบทางเดินอาหาร ซึ่งเป็นภาวะที่อันตรายและต้องได้รับการรักษาทันที

2. ท้องมานที่ขยายตัวอย่างรวดเร็ว
   หากมีของเหลวสะสมในช่องท้องเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วและทำให้เกิดอาการปวดหรือหายใจลำบาก ควรพบแพทย์ทันที

3. ความรู้สึกสับสนหรือหมดสติ
   เมื่อสมองได้รับผลกระทบจากสารพิษในเลือด อาจทำให้เกิดอาการสับสนรุนแรง หรือในบางกรณีอาจหมดสติได้

การดูแลและการป้องกัน

หากคุณหรือคนใกล้ตัวมีอาการหรือสัญญาณเหล่านี้ ควรรีบพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยและรับการรักษาโดยเร็ว การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิต เช่น หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ การทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ และการตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอ เป็นการช่วยลดความเสี่ยงและป้องกันภาวะตับแข็งได้ในระยะยาว

การรู้เท่าทันอาการและสัญญาณที่ไม่ควรมองข้ามเป็นกุญแจสำคัญในการดูแลสุขภาพตับ และป้องกันภาวะร้ายแรงที่อาจตามมา